Zasady wykonywania wykopów

Warunki ogólne wykonywania wykopów

1. Wykopy otwarte dla kanalizacji należy wykonywać według PN-B-10736 i  PN-EN 1610. Wykop otwarty należy wykonywać zgodnie z projektem technicznym który powinien zawierać:

– wymaganą szerokość wykopu

– kształt wykopu (ściany pionowe, zukosowane, itp.)

– system szalowania (poziomy, pionowy, prefabrykowany, pełny, ażurowy)

– zabezpieczenie przed ewentualnym ruchem pieszym i kołowym

– rodzaj podłoża (naturalne, wzmocnione np. ławą)

– występowanie uzbrojenia w wykopie i sposób jego obejścia

– poziom wód gruntowych i ewentualny sposób ich usuwania

2. Oś przewodu w wykopie powinna być wytyczona i oznakowana. Urobek z wykopu powinien być składowany w minimalnej odległości od wykopu równej 0,6m.

 

Szerokość wykopu

 

3. Jeśli wymagane jest wchodzenie do wykopu projektant powinien określić minimalną przestrzeń montażową pomiędzy brzegiem rury a ścianą wykopu.

4. Zgodnie z wytycznymi PN-EN 1610:2002 minimalna szerokość wykopu oszalowanego powinna

wynosić dla rurociągów o średnicy zewnętrznej (OD) DN £ 225mm OD+0,40m,

W podanej wielkości OD+x, x/2 jest równe minimalnej przestrzeni roboczej między rurą

a ścianą wykopu lub jego oszalowaniem.

Natomiast szerokość wykopów dla montażu obiektów na sieci jakimi będą studzienki kanalizacyjne

winna zapewnić z każdej strony zachowanie ochronnej przestrzeni roboczej pomiędzy zewnętrzną ich

krawędzią a obudową wykopu co najmniej 0,5m.

5. Minimalna szerokość wykopu w zależności od głębokości wykopu zgodnie z wymogami

PN-EN 1610:2002 powinna wynosić co najmniej:

Głębokość wykopu [m]  Minimalna szerokość wykopu [m]
< 1,0  nie określa się
1,0-1,75 0,8
1,75-4,0 0,9

Jednocześnie zgodnie z wytycznymi instrukcji montażowych zalecana szerokość wykopów o ścianach umocnionych dla montażu rurociągów z rur PE o średnicy do d=200mm powinna wynosić 0,80m (minimalna wymagana odległość pomiędzy obudową wykopu a zewnętrzną ścinką rurociągu z każdej jego strony co najmniej 0,3m). Przy wykonywaniu wykopów w gruntach mokrych podaną szerokość należy zwiększyć o 10cm.

Szalowanie wykopu

6. Elementy zabezpieczające ściany wykopu powinny wystawać co najmniej 0,15m ponad poziom przylegającego terenu.

7. W zależności od rodzaju gruntu, głębokości położenia zwierciadła wody gruntowej i sytuacji terenowej wykonujemy wykopy niedeskowane (o ścianach nie umocnionych) i deskowane o ścianach pionowych. Ściany wykopów niedeskowanych

nie sa zabezpieczone przez specjalna obudowę. Praktycznym warunkiem możliwości wykonania takiego wykopu jest położenie dna wykopu co najwyżej 0.3 m poniżej zwierciadła wody gruntowej. Ściany wykopu musza być pochylone w zależności od rodzaj gruntu i tak wykopy:

· w piaskach i żwirach nachylenie skarpy wykopu: 1.5 – 2.0,

· w gruncie spoistym półzwartym: 1.0

· w gruncie spoistym twardoplastycznym: 1.5,

· w suchych zwartych iłach i glinach: 0.5 – 1.0.

Przy wykonywaniu wykopów stosuje sie koparki mechaniczne. Wykorzystanie maszyn na terenach (ulice miast), gdzie znajdują się inne elementy infrastruktury podziemnej musi być przeprowadzane bardzo ostro nie, należy ponadto zwrócić uwagę na konieczność uzyskania odpowiedniego do rodzaju gruntu nachylenia skarp wykopu i dostosowania do parametrów maszyny (np. rozstawu kół).

8. Większość wykopów jest wykonywana w postaci umocnionych ścian. Wynika to przede wszystkim z konieczności zajęcia jak najwęższego pasa drogi. Materiał stanowiący obudowę ścian wykopu powinien być wykorzystany wielokrotnie i to w różnych warunkach gruntowych (tj. przy zmiennych naciskach gruntu na umocnienie wykopu). W pewnych warunkach dopuszczalne jest wykonywanie wykopów bez umocnionych ścian i tak wykop w gruntach:

· skalistych litych – do 4.0 m głębokości,

· bardzo spoistych zwartych – do 2.0 m,

· pozostałych – do 1.0 m.

9. Najczęściej stosuje sie obudowę ścian wykopu w postaci elementów poziomych, jak przedstawiono to na poniższych rysunkach:

przyka3.gif

Rys. Obudowa wykopu szczelna

Rys. Obudowa wykopu luźna z deskowaniem ażurowym.

Obecnie zamiast obudów drewnianych stosuje sie stalowe obudowy płytowe. Umożliwiają one wykonywanie wąskoprzestrzennych wykopów o praktycznie dowolnej głębokości. Przykład takiej obudowy przedstawiono na poniższej fotografii

   

Rys. Obudowy wykopów prefabrykowane: po lewej obudowa typu lekkiego aluminiowa dla wykopów o głębokości do 3m, po prawej obudowa typu SBH stalowa do 4m.

Obudowę wykopów kanalizacyjnych w postaci ścianek szczelnych stosuje się niezmiernie rzadko. W przypadku gruntów nawodnionych ten rodzaj obudowy często powoduje powstawanie stanów kurzawkowych gruntu przy dnie wykopu, ponadto wstrząsy powstające przy wbijaniu elementów ścianki szczelnej mogą powodować uszkodzenia budynku. Równie przeszkoda dla stosowania ścianek

szczelnych jest bardzo częsta możliwość uszkodzenia niezidentyfikowanych elementów infrastruktury podziemnej.

Odwanianie wykopu

Przy ustalaniu warunków gruntowych należy rozpoznać stan nawodnienia czyli ustalić wysokość położenia zwierciadła wody gruntowej oraz rozpoznać współczynnik wodoprzepuszczalności. Jako miarodajna wysokość położenia zwierciadła wody gruntowej należy zakładać maksymalny, możliwy do wystąpienia w istniejących warunkach, poziom jego położenia. Do ustalenia wartości współczynników wodoprzepuszczalności można posłużyć się danym zawartymi w poniższej tablicy. Orientacyjne wartości współczynnika wodoprzepuszczalności

Jako metodę odwadniania wykopów stosuje sie:

· pompowanie bezpośrednio z wykopu,

· pompowanie ze studzien depresyjnych głębokich,

· osuszanie gruntu za pomocą filtrów igłowych,

· elektroosmozy.

Pompowanie bezpośrednio z wykopu powinno sie odbywać tak, by wykluczyć pobieranie ziaren gruntu razem z pompowana woda. Dla spełnienia tego warunku należy wodę czerpać ze specjalnej studzienki. Przykłady rozwiązań studzienek czerpalnych przedstawiono na poniższych szkicach.

Zabezpieczanie wykopów

Podczas wykonywania robót ziemnych do obowiązków wykonawcy należy zabezpieczenie dojść do wszystkich budynków, przystanków oraz wykonanie bezpiecznych przejść (zaopatrzonych np. w poręcze) na skrzyżowaniach ulic. Przed przystąpieniem do organizacji robót związanych z budowa kanałów należy uwzględnić fakt, że te roboty wymagają niekiedy dużej powierzchni ulicy (wspomniane powyżej przejścia, powierzchnia dla umieszczenia odkładu gruntu). Niekiedy potrzebna szerokość pasa roboczego dla wykonania kanału może wynosić nawet 35 m (tak, jak pokazano na poniższym rysunku).

przyka5.gif

przyka6.jpg

Fot. zabezpieczenie ścian wykopu deskowaniem i taśmami ostrzegawczymi, z wydzielonym przejściem dla pieszych.

  

Fot. Tablica ostrzegawcza

Zasypywanie wykopów

Zasypywanie wykopów jest czynnością nie mniej ważną od prac związanych z jego wykonywaniem. Od prawidłowego jej wykonania zależy stan nawierzchni ulic ale równie bezpieczeństwo wykonanej budowli. Przy zasypywaniu wykopu należy dążyć do możliwie maksymalnego zagęszczenia gruntu (idealnie byłoby osiągniecie stanu pierwotnego). Praktycznie w zależności od rodzaju należy osiągnąć następujące stany zagęszczenia dla gruntów:

· sypkich ( wiry, piaski grubo i średnioziarniste) – 92 %,

· pylastych – 88 %,

· spoistych – 80 %.

Nie należy nigdy zasypywać wykopu za pomocą gruntów zawierających duże grudy, czyli nie należy zasypywać wykopu gruntami zmarzniętymi. 

 Przebieg procesu zasypywania

Rurociągi kanalizacyjne zasypywane sa trzema warstwami gruntu które w zależności od położenia noszą nazwę: podsypki, obsypki i zasypki.

Podsypka – to warstwa gruntu o grubości 20 cm leżąca bezpośrednio pod rurą i pełniąca rolę podłoża o odpowiednim spadku, wyrównującego jednocześnie dno wykopu. W gruntach nawodnionych podsypka powinna być wykonana ze żwiru, podsypkę żwirową wykonujemy tez w gruntach o zbyt małej nośności i wykopach przegłębionych. Grubość tak wykonanej podsypki powinna wynosić po zagęszczeniu minimum 20 cm

Obsypka – to grunt leżący obok rury licząc od jej dna do sklepienia.

Zasypka – to grunt leżący nad rurą, dzieli sie na zasypkę wstępną o grubości minimum 30 cm i zasypkę główna liczona do poziomu gruntu.

Obsypkę rurociągów z rur kanalizacyjnych z PCV należy wykonać warstwami o grubości 1/3 średnicy rury z jednoczesnym ich zagęszczeniem. Obsypka winna sięgać poziomu sklepienia rurociągu. Powyżej obsypki zastosować układaną także warstwami (z materiału o właściwościach takich jak podsypka) zasypkę wstępną o całkowitej grubości wynoszącej co najmniej 0,3m. Należy zachować ostrożność przy zagęszczeniu podsypki górnej aby uniknąć unoszenia się rurociągów sieci. Jest to szczególnie istotne w przypadku rurociągów sieci kanalizacyjnej systemu grawitacyjnego. Podczas wykonywania tych prac należy jednocześnie prowadzić roboty związane z usuwaniem zastosowanej ewentualnie obudowy ścian wykopów. Wykop o deskowaniu poziomym należy rozdeskować w następujący sposób:

– ułożyć pierwszą warstwę wypełnienia o wysokości j.w. i zagęścić

– usunąć deskę

– układać i zagęszczać następne warstwy wypełnienia na wysokości ok. 5-10cm od spodu

następnej deski ze zwróceniem szczególnej uwagi na uzupełnienie i zagęszczenie przestrzeni

zajmowanej uprzednio przez deskę. Takie cykle powtarzać aż do osiągnięcia poziomu 0,3m ponad sklepienie rur czyli górnego poziomu zasypki wstępnej. Ewentualnych ścianek szczelnych z drewna, zastosowanie których było niezbędne z uwagi na warunki gruntowe i wysoki poziom wody gruntowej nie należy usuwać. Pozostawienie ich poniżej poziomu wody gruntowej pozwala na utrzymanie odporności gruntu w strefie obsypki rur z tworzyw sztucznych. Przy układaniu rurociągów sieci i przyłączy pod ciągami pieszo-jezdnymi stopień zagęszczenia podsypki, obsypki i zasypki wstępnej powinien wynosić co najmniej 95% zmodyfikowanej wartości Proctora. Poza tymi terenami ich stopień zagęszczenia powinien osiągnąć wartość min. 85%.

Zasypanie pozostałej części wykopów czyli tzw. zasypkę główną wykonać za pomocą gruntu rodzimego

o ile maksymalna wielkość jego cząstek nie przekracza najmniejszej z następujących wartości: 300mm,

grubość zasypki wstępnej, 0,5 grubości warstwy zagęszczania. Zagęszczenie zasypki wykonać

warstwami o grubości nie większej niż 20cm. Ostatnie warstwy zasypki głównej o grubości ok. 0,5m nad

układanymi w ciągach ulic rurociągami zaleca się zagęścić do wskaźnika Is = 1,0. W przypadkach

pozostałych, zagęszczenie zasypki głównej nad rurociągami z rur kanalizacyjnych PCV i rurociągów

ciśnieniowych PE nie jest wymagane. 

 

Rys. Przekrój przez wykop z rurą kanalizacyjną ułożoną pod jezdnią.